Konya'da hurda depo içerisinde bulunan Osmanlıca kitaplar arasından Milli Mücadele döneminde Adana bölgesi Kozan, Haçin(Saimbeyli), Kars (Kadirli), Feke’nin 1919-1920 yılları arası kurtuluş mücadelesi sürecinde yaşananları anlatan el yazısı günlük bulundu.
ESERİN ORTAYA ÇIKIŞI
Günlüğü bir müzayede şirketinden satın alan Merhaba Şehir Dergisi yazarlarından Araştırmacı-Yazar Kasım Kocabaş eserin ortaya çıkış hikayesini şu şekilde anlattı:
“El yazma eserleri müzayede ve sahaflardan satın alarak bunlar üzerinde çalışmalar yapmaktayım. Bir müzayede sitesinde Adana ve yöresinin kurtuluş sürecini ve yaşananları anlatan el yazısı bir hatıratın satışta olduğunu görünce eseri satın aldım. Eser, bir hurda deposu içinden çıkan Osmanlıca kitaplar arasında bulunmuş ve müzayede evinde satışa sunulmuş.
Satış aşamasında defter hakkında fazlaca detay bulunmuyordu. Bir an önce satın alıp defteri incelemeye başladım. Okurken heyecanım bir kat daha arttı. Çünkü bu defter daha önce yayınlanmamış ilk kez ortaya çıkan bir eserdi. Hatırattan öte bir günlük tarzında döneminde kaleme alınmıştı. Ayrıca eserin ortaya çıkışı ile Adana’nın kurtuluş tarihi olan 5 Ocak’a denk gelmesi de güzel bir tesadüf oldu.”
ADANA VE BÖLGESİNİN MİLLİ MÜCADELE GÜNLERİ
Mondros Mütarekesi sonrası Anadolu’da ilk işgal edilen yerlerin, Hatay, Adana ve Kahramanmaraş bölgeleri olduğunu ifade eden Kocabaş, “Dolayısı ile ilk milli direnişler de bu bölgede gerçekleşmiştir. Adana’ya vali atayan Fransızlar, Fransız Komutan Taillard’ıda Kozan ve yöresinde görevlendirmişti. Bölgede bulunan Ermenileri de kullanan Taillard, Müslüman halka zulüm ve işkencelere başlamıştı.
Yöredeki vatanperver insanların Mustafa Kemal Paşa ile görüşmeleri sonucu bölgeye Kuvayı Milliye teşkilatlanması için Binbaşı Kemal Bey (Kozanoğlu Doğan) ve Yüzbaşı Osman Bey’i (Aydınoğlu Tufan) görevlendirmişti. Bu iki büyük komutanın öncülüğünde verilen mücadele sonucu 1 Haziran 2020 günü Fransız işgal kuvvetleri bölgeyi terk ekmek zorunda kalırlar. Bölgede devam eden mücadeleler sonucu 5 Ocak 1922’de Fransızlar Adana bölgesini terk etmek zorunda kalırlar.
İşgal sürecince yaşanan bazı olaylar arşiv belgelerine yansıdığı gibi, döneme şahit olmuş bazı şahsiyetler Cumhuriyetten sonraki yıllarda hatıralarını kaleme almışlardır.Ortaya çıkan bu eser ise bir hatırattan öte, yaşanan olayları gün ve saatlerine kadar tarihleri ile kaydedilmiş bir günlük tarzındadır” şeklinde konuştu.
İLK KEZ ORTAYA ÇIKAN GÜNLÜKTEN SATIR BAŞLARI
Eseri kaleme alan kişinin, defterin 155. sayfasında hayat hikayesini de anlattığını belirten Kocabaş, Osmanlı Devletinin değişik şehirlerinde 47 yıl idari ve mülki, askeri görevler yaptıktan sonra, Kozan bölgesinde görev yaparak emekli olan bir Osmanlı Devlet adamı olduğunu dile getirdi. Kocabaş, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Günlükte kendi ifadeleri ile geçmiş hayat hikayesini anlattığı bölümde, 1909 Ermeni İsyanları sırasında Feke Redif Taburunda Yüzbaşı iken, Haçin (Saimbeyli) Kaymakam Vekilliği ve sonra kaymakamı olarak görev yaptığını da anlatmış. Emekli olduğu işgal yıllarında (1919-1920) bölgede yaşanan zülüm ve işkenceleri günü güne yazıya aktarmış. 302 sayfalık Osmanlıca rika hattı ile yazılan günlük:
‘Adana Vilayeti’nin Maruz Kaldığı Felaketin Başlıca Esbabı ve Mezalimi Tayarde (Taillard)’ başlığını taşıyor. Kitabın başında Adana ve yöresinin Fransızlar tarafından neden işgal edildiği sorusuna cevap veren yazar, kitabın geri kalan kısmında Kozan, Feke, Saimbeyli, Kadirli gibi bu bölgede Fransız Komutan Taillard’ın Ermenileri de kullanarakburadaki Türk Halkına yaptığı zulüm ve işkenceleri detayları ile anlatmış. Bu bölgede Fransızlar ile işbirliği yapanlar ile milli direniş için mücadele eden şahsiyetler hakkında da bilgiler sunulmuş. Bu süreçlerde bölgede yaşanan olaylar detayları ile anlatılmış.”
Eserin ön inceleme süreçlerinin tamamlanmasından sonra bir an önce yayınlanması için destek verecek kuruluşlar ile iletişime geçmeyi planladığını söyleyen Kocabaş, “Bu eserle birlikte daha önce bölgede yaşanan büyük mücadeleler, Fransız ve Ermenilerin yaptıkları taşkınlık ve zulümlerin bir kere daha birinci ağızdan teyit edileceğini belirtti. Eserin günümüz Türkçesine aktarımı, gerekli ek belge, fotoğraflama gibi çalışmaların titizlikle yürütülmesi gerekiyor.
Gerekli desteğin sağlanması durumunda eseri kültürümüze bir an önce kazandırmak için çalışmalara başlayacağız” dedi. Bu gibi eserlerin milli şuur oluşması için özellikle yetişen yeni nesil tarafından okunması gerektiğini söyleyen Kocabaş, sözlerini Mehmet Akif’in “Allah bu millete İstiklal Marşı yazdırmasın” sözlerinin farklı bir ifadesi olan “Allah bu milleti bir daha kurtuluş mücadelesi vermek durumunda bırakmasın” sözleri ile tamamladı.
