Bir zamanlar Adana sokaklarının vazgeçilmezi olan, geleneksel kıyafetleri ve sırtlarında dev bakır ibrikleriyle dolaşan aşlamacılar, artık şehir siluetinden silinmek üzere. Yüz yıllık bir geleneği temsil eden meyan kökü şerbeti, Adana’da unutulmaya yüz tutarken, bugünlerde Diyarbakır ve çevresinde yeniden popülerleşiyor.
Sıcak yaz aylarında cadde cadde dolaşan aşlamacıların sesi, Adanalı için sadece bir serinlik çağrısı değil, aynı zamanda çocukluğun, yazın ve yerel kültürün bir parçasıydı. "Buz gibi aşlama, böbrek dostu, serinlik kaynağı aşlama!" nidaları, bugün yerini sessizliğe bıraktı.
Bir dönem her köşe başında rastlanan aşlamacılar, hem görüntüleriyle hem de taşıdıkları kültürel mirasla Adana’nın kimliğini yansıtıyordu. Ancak artık ne o ibrikler var sokaklarda, ne de onların başında sabırla duran ustaları.
Adana’da yok olmaya yüz tutan bu gelenek, ilginç bir şekilde Diyarbakır, Mardin ve Batman gibi şehirlerde yeniden canlanıyor. Özellikle Ramazan aylarında ve yazın bunaltıcı sıcaklarında rağbet gören meyan kökü şerbeti, Güneydoğu’da yeniden yükselen bir sokak kültürü haline geldi.
Meyan kökü şerbeti üreticileri, Doğu’da talebin artmasından memnun, ancak bu tarihi içeceğin ana vatanı sayılan Adana’daki ilgisizlikten rahatsızlık duyduklarını da gizlemiyorlar. “Eskiden Adana'nın simgesiydik, şimdi göç etmek zorunda kaldık” diyor bir eski aşlamacı.
Yeni kuşaklar aşlamacıları neredeyse hiç tanımıyor. Şehrin geleneksel motiflerinden biri olan meyan kökü şerbeti, büyük ölçüde unutulmuş durumda. Eski ustaların çoğu ya mesleği bıraktı ya da hayatını kaybetti. Yerine çırak yetişmemesi, bu lezzetin sonunu hızlandırıyor.
Gıda tarihçileri, meyan kökü şerbetinin hem sağlığa faydaları hem de kültürel önemi açısından korunması gerektiğini vurguluyor. Ancak gerekli destek ve farkındalık olmadıkça, bu içeceğin Adana’daki ömrü çoktan sona ermiş olabilir.
Adanalı aktarlar da olumsuzluktan nasibini almış durumda. Aktarlar, “Çok değil bundan 15 yıl önce özellikle yaz aylarında meyan kökü yok satardı. Biz temin etmekte zorlanırdık. İnsanlar yaz ayları başlamadan kilolarca alır evlerinde muhafaza ederdi. Şimdilerde meyan kökünün yüzüne bakan yok!” diye dert yandılar.
