Türkiye'de çiğ süt/yem paritesi kritik seviyede düşerek 1,32'ye geriledi. Adana Tarım Platformu Sözcüsü Cahit İncefikir, bu durumun süt üreticilerini büyük zorluklarla karşı karşıya bıraktığını ve acil destek ile fiyat düzenlemesi gerektiğini belirtti. Çiftçilerin borçları artarken, süt fiyatlarının 17 liraya çıkarılması talep ediliyor.
İncefikir, “Türkiye'de çiğ süt/yem paritesi, süt üreticileri için sürdürülebilir gelir sağlamaktan oldukça uzak bir noktada bulunuyor. Paritenin 1,5 oranının altında kalması, özellikle küçük aile işletmelerini büyük bir çıkmaza sürüklüyor. Gelişmiş ülkelerde bu oranlar genellikle 1,8 ile 2,2 arasında seyrediyor. Örneğin, ABD'de bu oran 2,1, Almanya'da ise 1,85 seviyelerinde” ifadelerini kullandı.
Arz-talep dengesinin bozulmaya başladığını ifade eden İncefikir, “Son dönemlerde Türkiye'de et ve süt ürünlerinde ciddi bir arz-talep dengesi bozulması yaşanıyor. Bunun en büyük sebeplerinden biri, tüketicilerin ekonomik durumlarının giderek kötüleşmesi. Ekonomik sıkıntılar nedeniyle temel gıda maddelerine erişimde zorluk yaşayan vatandaşlar, et, süt ve yoğurt gibi ürünleri lüks tüketim maddesi olarak görmeye başladı. Bu durum, özellikle et ve süt alımını geri plana itmiş durumda. Üretimin fazla olduğu dönemlerde sanayicilerin alım yapmaması, fiyatların düşmesine neden oluyor. Üretici yeterli kazanç sağlayamadığında, ineklerini ve danalarını kesime gönderiyor. Bu da bir yıl sonra üretimin daha da azalacağı anlamına geliyor. Ülkede peynirli böreklerde bile peynir kullanılmadığı, boş böreklerin yaygınlaştığı bir dönem yaşanıyor” dedi.
Süt sektöründe bu tür dengesizliklerin önüne geçmek için devletin devreye girmesi gerektiğini vurgulayan İncefikir, “Arz fazlalığı ve tüketici talebinin düşmesi, satışı da olumsuz etkiliyor. Bu süreçte devletin müdahil olması gerektiği belirtiliyor. Hem üreticiyi hem de tüketiciyi koruyacak, dengeleyecek bir tarım politikasına ihtiyaç var. Devletin, belirli fiyatlarla alım yapıp farklı bölgelerde satışını sağlaması, piyasanın düzenlenmesi için önem arz ediyor. Mevcut durumda, süt üreticileri Ulusal Süt Konseyi'nin belirlediği 20,60 TL'lik fiyatın altında satış yapıyor ve bu durum hayvancılığı bırakma noktasına getiriyor. Eğer bu sürdürülemez durum devam ederse, çok sayıda hayvan kesime gönderilecek ve hayvan sayısı azalacak. Bir yıl sonra ise et ve süt fiyatlarının çok daha yüksek olması bekleniyor. Hem et hem de süt sektöründe bu tür dengesizliklerin önüne geçmek için devletin devreye girmesi gerekiyor” diye konuştu.
‘Ana olmazsa dana olmaz’ diyen Cahit İncefikir, Türkiye’deki çiğ süt oranını şu ifadelerle belirtti, “Türkiye'de çiğ süt/yem paritesi alarm verici bir seviyede seyrediyor. Şu anda bu oran 1,32 olarak kaydedildi. Bu durum, süt üreticilerini derin bir krize sürüklüyor. Baskılanan çiğ süt fiyatları nedeniyle süt inekleri kesime gönderiliyor. Karar alıcıları bir kez daha net bir şekilde uyarmak gerekiyor: Süt veren hayvanlar paritedeki bu olumsuzluktan ötürü kesime gidiyor. Unutmayınız ki ana olmazsa dana olmaz.”
PİYASA REGÜLASYONU VE FİYAT BELİRLEME
Çiftçinin fiyat konusunda söz hakkı olmadığına değinen İncefikir, “Türkiye'de iktidar, piyasa regülasyonunu Et ve Süt Kurumu üzerinden yapmıyor ve süt fiyatının belirlenmesini tamamen özel sektörün insafına bırakmış durumda. Ulusal Süt Konseyi'nin yönetiminde Türkiye'nin en büyük süt alım işletmeleri yer alıyor. Yani sütü alacak olan şirket, sütün fiyatını belirliyor. Söz sahibi olması gereken çiftçinin hiçbir söz hakkı yok, tek belirleyici sanayici. Gelişmiş ülkelerde bu tür sektörlerin piyasa denetimi ve belirlenmesi devlet tarafından yapılıyor. Dünyanın gelişmiş hiçbir ülkesi tarımı özel sektöre teslim etmez” şeklinde konuştu.
REVİZYON TALEBİ VE EKONOMİK VERİLER
İncefikir, “Damızlık süt hayvanlarının kesime gitmemesi için halen litre başına 50 kuruş olan çiğ süt primi ile 13,5 lira olarak açıklanan çiğ süt fiyatlarının derhal revize edilmesi gerekiyor. Çiğ süt litre alım fiyatı 17 lira olmalıdır. Çiftçilerin bankalara olan toplam kredi borcu son bir yılda yüzde 88,5 arttı. Tarım ve balıkçılıkta toplam kredi bakiyesi Kasım ayı sonu itibariyle 2022'de 309,8 milyar lira iken, 2023'te 584 milyar liraya ulaştı. Ziraat Bankası’nın faiz oranları son bir yılda yüzde 9,5'ten yüzde 42’ye, diğer bankalarda ise yüzde 17’den yüzde 62’ye yükseldi” dedi.
ÇİĞ SÜT ÜRETİM İSTATİSTİKLERİ
İstatistiklere göre her sene bir önceki seneye göre gerilemesinden bahseden İncefikir, “Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2023 yılına ilişkin çiğ süt üretim istatistiklerini açıkladı. Buna göre, 2022'de 21 milyon 563 bin 492 ton olan çiğ süt üretim tahmini, 2023'te yüzde 0,4 azalarak 21 milyon 481 bin 567 tona geriledi. Bir önceki yıla göre keçi sütü üretimi yüzde 0,5, inek sütü üretimi yüzde 0,2 artarken koyun sütü üretimi yüzde 12,5 ve manda sütü üretimi yüzde 1,3 azaldı. Yıllık üretim verilerine bakıldığında, 2017 yılında 20,7 milyon ton olan çiğ süt üretimi bir yıl sonra 22,1 milyon ton, 2019 yılında 22,9 milyon ton ve 2020 yılında da 23,5 milyon ton olarak kaydedildi. Ancak, sonraki yıllarda sürekli bir düşüş göstererek geçen yıl 21,5 milyon tona geriledi” ifadelerini kullandı.
Muhabir: CEMRE BAYRAK
