Geçtiğimiz 20 Kasım, 1922 yılının aynı tarihinde yapılan “Lozan Barış Antlaşması” görüşmelerinin başladığı ilk günün yıldönümü idi.
Mustafa Kemal’in, İsmet İnönü’yü Lozan’a gönderdiği tarihe bakınca bu antlaşmanın ne kadar zorlu geçtiği anlaşılacaktır.
Görüşmeler’in 20 Kasım 1922’de başlayıp, tam 8 ay sonra, yani 24 Temmuz 1923’te imzalanması, bu görüşmelerin ne kadar sıkı olduğunu ortaya koyar.
Toplantı başlayınca her Emperyalist devletin yaptığı gibi tepeden bakma, küçük görme taktiğine karşı, İnönü’nün inatla ‘Galip Devlet Statüsü’ ile görüşmeye başlamak istemesi, karşılıklı blöfleşmeye ve restleşmelere sebep olmuştur.
Hatırlarsanız Putin de Rusya’da bizimkileri kapıda bekletmişti.
Hatta geçmişte İsrail’de, bizimkilere alçak koltuklar vermişlerdi.
Toplantı başlarken tarafların üstünlük yarışı, maça bir-sıfır galip başlamak amacı ile her Emperyalist Devlet gibi İngiltere adına söz alan Lord Curzon “Siz bizi yenmediniz ki, Yunanistan’ı yendiniz” deyince, İnönü itiraz etmiş;
“ Hayır, biz sadece Yunan’ı yenmedik, Güney’de müttefikiniz Fransız’ları yendik. Onun silahlandırdığı Ermeni’leri yendik. Müttefikiniz İtalyan’ları Anadolu’dan kovduk. Sizin silahlandırdığınız Doğu Ermenilerini ve Pontus Çetelerini yendik.
Sizin İstanbul yönetimi ile birlikte azdırdığınız isyancıları yendik. Silah ve para ile desteklediğiniz ‘Kuva’i İnzibatiye’yi yendik. En son olarak da maşanız Yunan Ordusu’nu yenip denize döktük. Mondros’u yendik, Sevr’i yendik. Üçlü anlaşmayı yendik. Bunların hepsinin arkasında siz vardınız. Hepsinin ipleri, dümeni, düğmesi sizin elinizdeydi. Biz asıl sizi yendik” deyip toplantıyı terk etmiştir.
İnönü, 13 Şubat’ta Türkiye’ye döner.
Yalvar yakar 23 Nisan’da tekrar Lozan’a gider.
Bu sefer her isteğimizi kabul ettirip; ta 24 Temmuz’a kadar büyük mücadeleler verir.
Bazı zeka fukaralarının zannettiği gibi, bu haklar kolay elde edilmemiştir.
Lozan’ın temeli, 11 Ekim Mudanya Anlaşması ile atılmış olup; bir tek kurşun atmadan Marmara Denizi’nin ötesi bizim olmuştur.
Mustafa Kemal muhalifleri; Türkiye Büyük Miller Meclisi’nde “Sınırlarımızın 1913’teki yerlerine kadar geri verilmesi” gibi imkansız taleplerle İsmet İnönü’yü zor durumda bırakmışlar, hatta Selanik sloganları atarak ‘Lozan Heyeti’ni zora sokmuşlardır.
LOZAN NEDİR?
Lozan Antlaşması (Dönemin Türkçesi ile Lozan Sulh Muâhedenâmesi), 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre'nin Lozan şehrinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle Britanya İmparatorluğu, Fransız Cumhuriyeti, İtalya Krallığı, Japon İmparatorluğu, Yunanistan Krallığı, Romanya Krallığı ve Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı (Yugoslavya) temsilcileri tarafından, Leman Gölü kıyısındaki Beau-Rivage Palace'ta imzalanmış bir barış antlaşmasıdır.
Türkiye Cumhuriyeti tarihi üzerinde müthiş bir yeri vardır.
Bir asırdır onun önemini küçümsetmeye çalışanlar bu güne kadar bunu başaramamışlardır.
Bundan sonra da başaramayacaklardır.
Türkiye Cumhuriyeti yaşadığı sürece.